رویکردهای نه گانه رسانه ها در باره همکاری نظامی ایران و روسیه

بر اساس گزارش رسانه ها، روسیه بمب‌افکن‌های دوربرد توپولوف ام-22 و بمب‌افکن‌های سوخو  34  را در خاک ایران مستقر کرده است که هواپیماهای سنگین نظامی محسوب می‌شوند و این برای اولین بار است که ایران یک پایگاه نظامی را در اختیار طرف خارجی قرار داده است. این ادعا در حالی است که علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی با رد آن  گفت ایران در حل بحران تروریستی منطقه با روسیه همکاری دارد اما به هیچ وجه هیچ پایگاه نظامی به روسیه و نه به هیچ کشور دیگری داده نشده است. 

بررسی رویکرد  رسانه های بیگانه از جمله دیداری، شنیداری و مکتوب در مورد این ادعا که  ایران پایگاه هوایی نوژه در همدان را در اختیار روسیه قرار داده است می توان در نه بخش بررسی و تبیین کرد:

1/ نامناسب بودن پایگاه لاذقیه 

به دلیل محدودیت پایگاه هوایی روسیه در لاذقیه که امکانات آن توانایی پذیرش این هواپیماها را ندارد، روسیه مجبور است بمب‌افکن‌های خود را در یک پایگاه هوایی مجهز مستقر کند  اما ظاهرا در حال حاضر چنین امکانی در داخل خاک سوریه وجود ندارد. 

2/ کاهش هزینه ها

از نظر افزایش سرعت عملیات، کاهش هزینه‌های سوخت و سوخت‌گیری پرواز بمب افکن‌های روسی از شهرهای غربی ایران به نفع روسیه است. 

3/ همسویی ایران و روسیه در قبال بحران  سوریه

برخی از رسانه ها بر مبنای این گزارش از گسترش همکاری های نظامی ایران و روسیه و تاثیر آن بر بحران سوریه نوشته اند و اینگونه ارزیابی می کنند که استفاده روسیه از پایگاه هوایی در ایران به معنای این است که مسکو به هیچوجه از جنگ سوریه عقب نشینی نکرده و موضعش در قبال باقی ماندن بشار اسد در قدرت با ایران همسو شده و اختلافاتش با امریکا در این باره تشدید شده است.

به نوشته روزنامه اسپانیایی زبان ال موندو، استفاده جنگنده های امریکایی از آسمان ایرانبه معنای آن است که  روسیه قصد دارد در جنگ سوریه  باقی بماند، نه اینکه عقب نشینی کند.

روزنامه «وال استریت ژورنال» نیزنوشت: این حملات نشانه ای از هماهنگی جدید بین مسکو و تهران در حمایت از دولت بشار اسد رئیس جمهور سوریه است.این حملات همچنین نشان می دهد آمریکا در تلاش های خود به منظور دور کردن روسیه از یک اتحاد نظامی نزدیک با ایران موفق نبوده است.

روزنامه نیویورک تایمز نیز نوشت روسیه برای اولین بار از یک پایگاه ایرانی برای عملیات در سوریه استفاده کرده است و این اقدام نشان دهنده حمایت همه جانبه روسیه از سوریه است و همچنین نشان می دهد ایران و روسیه در یک راستا گام بر می دارند.

این روزنامه می افزاید به نظر می رسد این اقدام جدید سبب شده است تهران و مسکو وارد توافقی بزرگتر در ارتباط با اسد شده اند که از حمایت قاطع روسیه برخوردار نبود. کلیف کوپچان کارشناس مسائل روسیه و ایران در گروه اوراسیا -که یک موسسه تحلیل سیاسی در واشنگتن است- گفت:‌ «ایرانی ها به صورت همه جانبه از اسد حمایت کرده اند و من فکر می کنم روس ها نیز هم اکنون در این مسیر حرکت کرده اند.» 

4/ پیچیده شدن روابط واشنگتن/ مسکو

نیویورک تایمز در این باره نوشت:  به نظر می رسد استفاده روسیه از این پایگاه، با حمایت آشکار ایران، سبب ممانعت یا دست کم پیچیده شدن روابط آشفته روسیه با آمریکا شود که در حال همکاری با روسیه بر سر چگونگی پایان دادن به درگیری ها در سوریه است. 

5/ شکل گیری ائتلاف جدید با محوریت روسیه

نیویورک تایمز در این باره نوشت همچنین به نظر می رسد پرواز بمب افکن های روسی از ایران، فراتر از فواید تاکتیکی که دارد، بخشی از یک طرح بزرگتر مورد نظر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه برای ایجاد یک ائتلاف برای مبارزه در سوریه است که محوریت آن با روسیه است. استفاده از پایگاه ایران کمی پس از گشایش اخیر پوتین با ترکیه و در بحبوحه مذاکرات روسیه و آمریکا درباره همکاری بیشتر در جنگ علیه داعش در سوریه صورت گرفت.

شبکه سعودی العربیه نیز گزارش داد روابط مسکو با تهران پس از استقرار نیروهای روسی در ایران تغییر و نقش روسیه را به عنوان بازیگر محوری در بحران سوریه تقویت خواهد کرد.  این اقدام نشان می دهد متحد شدن ایران و روسیه در حد امضای توافقنامه هایی بین دو کشور نیست، بلکه از آن فراتر رفته و برای نخستین بار در چند دهه گذشته، گام های عملی در این زمینه برداشته شده است. 

6/ افزایش نفوذ روسیه در غرب آسیا 

کریستین ساینس مانیتور  در گزارشی به دلایل اهمیت استفاده روسیه از یک پایگاه ایرانی برای حمله به سوریه پرداخت و نوشت: ایران و روسیه در حال همکاری نزدیک با یکدیگر در ارتباط با سوریه هستند و این همکاری در عین حال سبب افزایش نفوذ روسیه در منطقه می شود.

به نوشته این روزنامه،  از سپتامبر سال 2015، روسیه یک بازیگر اصلی در درگیری های داخلی این کشور محسوب می شود اما این حملات هوایی نشان می دهد که روسیه و ایران بیش از گذشته در حال همکاری با یکدیگر هستند. یک شراکت نظامی بین روسیه و ایران سبب تقویت جایگاه روسیه در منطقه خواهد شد و توازن قدرت را در سراسر خاورمیانه [غرب آسیا] تغییر می دهد.  «می توان این موضوع را به مثابه یک بیانیه سیاسی دانست که نشان دهنده قدرت و عمق همکاری های روسیه و ایران و در واقع اتحاد روسیه-ایران-سوریه است.» 

7/ همکاری نظامی تهران /مسکو،  نقض قانون اساسی ایران 

این در حالی است که برخی از رسانه ها نیز سعی کردند همکاری نظامی ایران و روسیه را به منزله نقض اصل 146 قانون اساسی عنوان کنند.

بی بی سی فارسی در این باره  برای مخدوش سازی همکاری نظامی ایران و روسیه علیه گروههای تروریستی ادعا کرد این برای نخستین بار پس از جنگ جهانی دوم است که نیروهای نظامی یک کشور خارجی چنین همکاری نزدیک نظامی با ایران دارند و حتی از خاک این کشور برای حملات هوایی خود استفاده می‌کنند. 

بی بی سی فارسی با استناد به اصل 146 قانون اساسی جمهوری اسلامی افزود «استقرار هر گونه پایگاه نظامی خارجی در کشور هر چند به عنوان استفاده‌های صلح‏ آمیز باشد ممنوع است» اما قانون درباره در اختیار دادن پایگاه نظامی به صورت موقت یا اجاره‌ای یا اجازه استقرار هواپیماهای نظامی خارجی سکوت کرده است. 

8/ تخریب عملکرد نظامی ایران و روسیه در سوریه و تطهیر عملکرد امریکا

برخی از رسانه ها مانند سی ان ان نیز بر پایه این گزارش به اختلافات امریکا وروسیه در قبال بحران سوریه اشاره کردند برای تخریب وعملکرد  نظامی ایران  و روسیه در سوریه و تطهیر نقش امریکا در این کشور  وانمود کردند که اولویت کنونی آمریکا این است که روس ها از رژیم سوریه بخواهند که بمباران غیرنظامیان را در سوریه به ویژه در حلب، ادلب و در مناطقی در شمال غرب این کشور  که دهها هزار نفر از غیرنظامیان در شرایط وخیمی به سر می برند، متوقف سازند. روسیه اعلام کرده است این حملات ضدداعش است اما آمریکا همانند گذشته اعلام کرده است مناطقی که در سوریه ،روسیه به آنها حمله کرده است نیروهای داعش در آنجا حضور ندارند و مسکو به اهداف غیرنظامی حمله کرده است.

9/نقض قطعنامه های شورای امنیت در خصوص بحران سوریه

شماری از رسانه های بیگانه مانند پایگاه اینترنتی نشریه آتلانتیک نیز با برجسته کردن واکنش مقام های امریکایی وانمود کردند پرواز بمب افکن های روسیه از پایگاه هوایی ایران برای حمله به مواضع شورشیان در سوریه، نقض قطعنامه های شورای امنیت از جمله قطعنامه دو هزار و دویست و سی و یک شورای امنیت سازمان ملل در مورد سوریه است.

سوال اینجاست چرا در حالی که همکاری های نظامی ایران و روسیه در خصوص بحران سوریه در طول چند سال گذشته پنهان نبوده است چرا به یکباره رسانه های بیگانه با این حجم سعی کرده اند  همکاری دو طرف را مخدوش سازند؟ به نظر می رسد تحولات اخیر سوریه و محاصره تروریست ها در حلب از یکسو تا تحولات منطقه ای از جمله کودتای نافرجام در ترکیه و احتمال نزدیک شدن رویکرد آنکارا به مواضع تهران /مسکو در قبال بحران سوریه،  در چنین فضاسازی بی تاثیر نبوده است.

------------------

بررسی و تحلیل / رضا محمدمراد