پیگیری ساماندهی دست فروشان بازار

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما، دستفروشی موضوعی که هر چند در کشورمان قدمت زیادی دارد، اما چارچوب و ضابطه مشخصی ندارد و نظام‌مند نیست. دستورالعمل‌های صادره و وعده‌هایی که تاکنون برای ساماندهی دستفروشان داده شده هم یا چندان جنبه عملی پیدا نکردند یا محدود بودند. میز اقتصاد امروز ابعاد مختلف دستفروشی را مورد بررسی قرار داد.

مجری: متوسط چند درصد فاصله داریم؟
بنانژاد: خیلی فاصله داریم این در شهر‌های مختلف متفاوت است مثلا در تهران می‌توانم بگویم هیچ اتفاقی نیفتاده الان در خیابان‌ها و پیاده‌رو‌های شهر می‌بینید در زمان‌هایی که واحد صنفی دارند فعالیت می‌کنند یعنی واحد صنفی و فروشگاهی که کسب و کار قانونی دارد همه عواید قانونی را دارد پرداخت می‌کند پروانه کسب دارد و دارد قانونی فعالیت می‌کنید در کنار آن واحد خب گا‌ها دستفروش در آنجا فعالیت می‌کند.

مجری: مشخصا کوتاهی از کدام دستگاه بوده است؟

بنانژاد: ببینید حالا، چون تکلیف قانونی رفع سدمعبر برای شهرداری دیده شده است شهرداری هم به عنوان متولی اماکن و به عنوان متولی فضا‌های مشاع شهری به هر حال وظیفه دارد سدمعبر را جمع آوری کند جایی که پیاده‌روی جلوی یک واحد صنفی است یا در یک معبر عمومی است جایی نیست که کسی بخواهد آنجا کسب و کار انجام دهد. اصل بحث اینجاست که به عنوان اتاق اصناف ایران، به هر حال متولی واحد‌های صنفی طبق قانون کسانی که فعالیت رسمی انجام می‌دهند.

 

داوود گودرزی دستیار ویژه شهردار تهران: ما سه تا رویکرد می‌توانیم داشته باشیم یکی اینکه، چون پدیده‌های پیچیده‌ای هستند در دورانی که مدیریت داریم از کنارش بگذریم و وارد بحثش نشیم یکی اینکه ببیینیم و برخورد قهری کنیم و هر چند وقت یکبار اتفاقی را رقم بزنیم یکی اینکه ببینیم و ساماندهی بکنیم و طرح ریزی داشته باشیم و برویم به سمت اتفاقات اساسی در شهرها. ما در دوره جدید مدیریت شهری رویکرد سوم را انتخاب کردیم برای این که بتوانیم درست ساماندهی کنیم و فاصله مان را با این تکلیف قانونی کم کنیم اولا باید پدیده را خوب بشناسیم یک بخشی از دستفروش‌ها دستفروش‌های واقعیند یعنی بالاخره شغل مناسب نتوانست انتخاب کند این مسیر را آمده برای امرار معاش خودش استفاده کرده یک بخشی افراد سودجو و فرصت طلبند اینها دیدند جای خوبی است می‌توانند درآمد هنگفتی داشته باشند و سوءاستفاده کنند از اتفاقات و ناهماهنگی‌ها و آنها دارند بیشتر کار را خراب می‌کنند به کمک فراجا افرادی را شناسایی کردیم که ۴۰ تا ۵۰ دستفروش را در جا‌های مختلف به کار گرفته  و به آنها حقوق می‌دهد و آنها برای این فرد دستفروشی می‌کنند.

 

مجری: می‌شود این‌ موارد را به راحتی تفکیک کرد؟
گودرزی: بله، می‌خواهم همین کار را بکنم می‌خواهم بگویم یک رویکرد انتخاب کنیم یک اجرایی را با نیروی انتظامی بریزیم و شهربان و حریم بان و یک خیابان را خلوت کنیم کما این که برخی از این کار‌ها انجام دادیم، ولی راهکار اساسی این است که می‌گویم اگر قرار باشد که ما برسیم به آن وضع درست انضباط شهری‌ این نکاتی که می‌گوید هم ما باید رعایت کنیم هم دیگران، نکته اولش این است که متولیان اداره فقط شهرداری نیست بلکه در قانون هم ذکر شده شهرداری‌ها موظفند و بلافاصله می‌گوید وزارت راه و شهرداری زمین در اختیار شهرداری قرار دهد، آقای گودرزی: خب این‌ها باید بیایند کمک کنند.

مجری: خب این اتفاق نیفتاده.

گودرزی: جا‌هایی زمین‌ها را گرفتیم رفتند شکایت کردند که چرا شما این جا‌ها را برای این کار استفاده کردید یا فرض بگیرید وزارت اقتصاد، وزارت صمت، اتاق اصناف در بخش به رسمیت شناختن این شغل بالاخره هزاران نفر در کشور الان به این شغل مشغولند باید این‌ها را به رسمیت بشنایم در صحبت آقای صباح هم بود که سال گذشته گفتند. هنوز که این اتفاق نیفتاده یعنی نکته اول این است که حاکمیت این‌ها را به رسمیت بشناسد و وارد بحث مجوز کسب و کار این‌ها باشد.

 

مجری: وظیفه شهرداری چه می‌شود؟
گودرزی: وظیفه شهرداری این است یک اپلیکیشنی را طراحی کرده در همین روز‌ها به سمتش می‌رویم دو اتفاق جدی را در اینجا رقم می‌زنیم اولا شناسنامه دار می‌کنیم و از همه کسانی که می‌خواهند دستفروشی کنند و بساط گستری داشته باشند درخواست می‌کنیم بیایند در این سامانه ثبت‌نام کنند کد ملی‌شان را احراز هویت می‌کنیم با همکاری دستگاه‌های دیگر آنهایی که واقعا تنها شغل‌شان همین است آنجا هویت‌شان معلوم شود و شناسنامه دار شوند.

 

گودرزی: نرم افزارش نوشته شده و مراحل پایانی این کار در حال انجام است و فکر کنم تابستان امسال آن را افتتاح کنیم.

 

مجری: یعنی اگر کسی شغل دیگری داشته باشد، دستفروشی؟
گودرزی: برخی از این‌ دستفروشان مغازه‌داران هستند که یا جلوی مغازه یا جای دیگر دستفروشی می‌کنند و یا شغل دوم و سوم اینهاست. با کد ملی که می‌دهند و دستگاه‌های دیگر که کمک می‌کنند به هویتی می‌رسیم که این فرد تنها شغلش این است این یک طرف ماجراست یک طرف دیگر ما هر مکانی در شهر که امکان بساط گستری و امکان دستفروشی داشته باشد را هم داریم شناسایی می‌کنیم و شناسایی کردیم از بوستان هایمان که فرصت‌های بسیار خوبی است غرفه‌هایی را در بوستان‌ها داریم و این‌ها را هم داریم زیاد می‌کنیم که یک عده از همین دوستان مان بروند در بوستان‌ها و غرفه‌ای بگیرند. در چهاراه‌ها، میادین، معابر، زمین‌های خالی که وجود دارد داریم تلاش می‌کنیم جا‌هایی را که می‌شود دستفروش‌ها مستقر بشوند را شناسایی بکنیم در همین دو سال هم این کار را انجام دادیم ببینید ما روزبازارهایمان که یک بخشی داشته همین کار را انجام می‌داده روزبازار‌ها یعنی یک عده دستفروش هاییند که به جای این که بیایند سر چهارراه‌ها می‌روند در محیطی سه شنبه ها، پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها کارشان را آنجا انجام می‌دهند. در غرفه‌ها می‌روند مشغول می‌شوند و نظم بهتری در واقع دارد ۳۶ تا ابتدای این دوره داشتیم در این دو سال به ۶۱ روزبازار رسیدیم یعنی یه تعداد اضافه کردیم.

مجری: چقدر زمین شناسایی شده؟
گودرزی: خیلی زیاد است در این سامانه بسیاری از چهارراه‌ها...

 

گودرزی: الان عدد نداریم، چون در حال شناسایی دستفروشان هستیم و کار جلوتر می‌رود می‌خواهم بگویم این دو تا کار را ما انجام می‌دهیم مکان‌ها را شناسایی می‌کنیم و آماده می‌کنیم برای دستفروشی افراد را هم در این سامانه شناسایی می‌کنیم که بیایند و بعد در فرآیند هوشمندی این‌ها می‌چرخند و هفتگی و ماهانه در واقع با نوع شغلی که انتخابات کردند و نوع فعالیتی که می‌خواهند داشته باشند در این چهارراه‌ها، میادین و روزبازار‌ها به صورت گردشی فعالیت می‌کنند.

مجری: گفته بودید قرار است به دستفروشان کد یکتا تخصیص پیدا کند، بالاخره این دستفروشی به عنوان یک شغل شناسایی شود یا خیر؟ 
امیر سیاح رئیس مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود فضای کسب و کار وزارت امور اقتصادی و دارایی: بله، حتما، ببینید سیاست دولت این است که اولا همه فعالیت‌های غیررسمی، رسمی بشوند و از زیرزمین به روی بیایند روی زمین برای حکومت شناخته شوند. این که می‌گوییم دادیم مجوز دهیم به معنی این نیست که داریم اجازه می‌دهیم داریم رسمی شان می‌کنیم ثانیا اتفاق بی سابقه و بزرگ در اقتصاد ایران می‌افتد برای اولین بار و آن این است که این اتفاق دارد می‌افتد که اقتصاد زیرزمینی دارد محو می‌شود چه جوری با اتصال حساب تجاری افراد به شناسه یکتا. شناسه یکتا چیست، هر کس در جمهوری اسلامی ایران در قلمروی جمهوری اسلامی ایران کسب و کار دارد و تراکنش ریالی کاسبی می‌کند اعم از کارخانه دار، مغازه دار، ورزشکار حرفه‌ای، وکیل، تاجر، پزشک، صادرکننده، واردکننده، ماشین فروش، هر کاری که رسمی باشد باید یک شناسه یکتا داشته باشد در کیوآر نقطه مجوز آی آر شناسه وجود دارد.

مجری: برای دستفروشی چطور؟
سیاح: یکی دو تا اتفاق در آینده نزدیک خواهد افتاد یکیش این است که همه کسانی تا حالا مجوز کاغذی داشتند باید کیوآر بگیرند خیلی سریع تا آخر امسال طبق قانون همه باید شناسه یکتا داشته باشند. یکتا باید به حساب تجاری افراد وصل شود. دستفروش‌ها هم باید شناسه یکتا داشته باشند چرا حتما باید داشته باشند به این دلیل که اگر نداشته باشند نمی‌توانند حساب تجاری داشته باشند یعنی نمی‌توانند تراکنش ریالی داشته باشند نمی‌توانند پوز داشته باشند ایده و ماموریت و هدف دولت این است که اولا کسی زیرزمین کار نکند همه ثبت شده روی زمین کار کنند اعم از تاجر تا دستفروش، ثانیا ابزار قانونی و تکلیف قانونی ماده ۱۱ قانون پایانه‌های فروشگاهی می‌گوید که حساب هر کسی کاسبی می‌کند باید شناسه یکتا داشته باشد. 

مجری: شرایط برای اینکه یک دستفروش بخواهد شناسه یکتا را بگیرد چیست؟ 
سیاح: شناسه یکتا شناخته شده باشد ثانیا حساب تجاریش وصل شده باشد اگر حساب مادربزرگش را مثلا داده باشد این مالیاتی می‌فهمد و می‌گوید تو داری چکار می‌کنی که شناسه یکتا نداری. همه دستفروش‌ها در این مسیر شناسه یکتا خواهند داشت این که تاخیر شده درست است سال گذشته گفتم به زودی یا زمان گفتم حالا اگر تاخیر وجود داشته تاخیر از ماست تقصیر ماست. 

مجری: از کی انجام خواهد شد؟
سیاح: خیلی زود، منتظر یکی دو تا مطالعه بودیم که مطالعاتش تقریبا تمام شده و آماده است انجام شده و آماده است اگر زمانی می‌خواهید مثلا یک ماه دیگه بگویید چه شد چه شد. باشد در اولین فرصت ممکن گام‌های عملیاتیش را برخواهیم داشت گام‌های عملیاتیش چیست این که با شهرداری تهران به عنوان پایلوت که اگر خودشان قبول داشته باشند که الحمدالله پای کارند و خوشخبتانه فرمایشات آقای گودرزی هم نشان داد که نگاهش به نگاه دولت خیلی نزدیک است یعنی خوشبختانه شهرداری تهران دستفروشی را معضل نمی‌داند شهردار‌های قبلی می‌خواستند بیایند دستفروشی می‌گفتند معضل، معضل دستفروشی، می‌گفتند چکار کنیم که معضل دستفروشی را حل کنیم از نگاه دولت دستفروشی مشکل نیست دستفروشی فرصت است فرصت کارآفرینی است دست فروشی گام اول کارآفرینی است با این نگاه به آن نگاه کنیم فرصتی برای یک عالمه شغل و فرصتی که خروجی کسب و کار‌های خرد و خانگی را وصل کنیم به بازار تا چرخه درآمدی این‌ها بچرخد و به تدریج رشد کنند، دستفروشی هدف نیست هدف نیست دستفروشی گام اول است هدف این است که رشد را شغل بیشتری ایجاد شود. 

مجری: شما آبان ماه سال گذشته گفتید این‌ها کد یکتا دریافت می‌کنند الان یک مدت زمانی گذشته فکر می‌کنم بشود الان یک زمانی گفت بالاخره برای اینکه چه زمانی این کار قرار است انجام شود؟
سیاح: آن چه مسلم است تکلیف قانونی مان این است که تا آخر امسال هر کسی در ایران هر کاسبی می‌کند باید شناسه یکتا داشته باشد در این که تا اسفندماه به همه این چالش‌ها رسیدگی کنیم حالا شروعش در شهریور باشد یا مهر باشد باید با بچه‌های شهرداری تهران و همین طور وزارت کشور یا شورای عالی استان‌ها نمی‌دانم کسی که همه شهرداری‌ها را بتواند به خط کند و شهرداری‌ها را بیاورد در این بازی و بنشینیم صحبت کنیم امیدوارم این اپلیکیشنی که آقای گودرزی گفتند آن قدر جامعیت و قابلیت داشته باشد که در تهران خوب جواب بدهد و ان شاء الله برای همه شهر‌ها چه شهر‌های ساحلی، چه کویری، چه توریستی و چه مرزی همه جا بتواند این کاربرد را داشته باشد. 

مجری: شرایط آن چیست؟ حالا یک دستفروشی می‌خواهد بیاید کد یکتا بگیرد فرض بر اینکه سامانه مهیا شده است چه شرایطی دارد؟ 
سیاح: در درگاه ملی مجوز‌ها وجود دارد دستفروشی را بزنید شرایط صدور دستفروشی را نوشته شرایط خیلی خیلی ساده‌ای است و روزی که با شهرداری تهران ببندیم این را باز می‌کنیم الان باز نیست برای این که چرا باز نیست، چون دستفروشی کیو آر کد بگیرد باید حساب تجاری بگیرد و بلافاصله باید شهرداری بهش جا بدهد همین ماده ۱۶ که اولش گفتند این است ماده ۱۶ می‌گوید که شهرداری موظف است به هر حالا تعبیرش مفهومش این است که به هر ایرانی که کالای ایرانی برای فروختن داشته باشد باید شهرداری بهش جا بدهد شهرداری تهران از طریق وزارت کشور بقیه شهرداری صحبت کنیم که بروند جا‌ها را آماده کنند فرآیند اتصال کیوآر را به آن زمین فراهم کنند یک سری کار‌های نرم افزاری دارد که به سرعت شروع می‌کنیم و امیدوارم به شب عید امسال برسد و کسانی که دستفروشی می‌کنند جایشان معلوم باشد هویت شان معلوم باشد معلوم باشد چی می‌فروشند مسئولیت شان در مقابل آن و حتی مالیات معلوم باشد بدهند چقدر درآمد دارند همه این‌ها روشن شود و فرصتی باشد مثل کارآفرینی‌های بزرگ. دستفروشی هدف نیست گام اول کارآفرینی است.

مجری: با این کار‌هایی که انجام می‌شود اگر جذابیت دستفروشی بیشتر شود خب مراجعه هم برای دریافت کد یکتا بیشتر خواهد شد فکر این را کردید؟ 
سیاح: چه بهتر، مشکلی نیست این خبر خوب است هر چی بیشتر متقاضی فروش کالای ایرانی باشد هر چی بیشتر، فروش بیشتر باشد هر چی بیشتر چرخه بیشتر بشود خبر خوب است چه بهتر.

مجری: نه، خب جا برایشان است؟ 
سیاح: زمین خدا نامحدود است. جای نگرانی نیست انتقادم از شخص جنابعالی این است که فرصت‌ها را تهدید نشان ندهید دو هفته پیش که گوجه فرنگی و لیمو‌ها زیاد آمده بود همه اش جنابعالی مردم یک جوری می‌گفتید که وای چه بیچاره‌ای چه فرصت بدی گوجه‌فرنگی زیاد یعنی‌تر سالی یعنی پرمحصولی پرمحصولی یعنی خبر خوب باید مردم خوشحال بشوند مردم این که همه بتوانند کاسبی کنند یک خبر خوب. 

مجری: خبر خوب، ولی پرمحصولی باید برنامه داشته باشد و با برنامه به فروش برود همان کار‌هایی که ما درخصوص محصولات دست مانده کشاوزان کردیم و شهرداری‌ها آمدند کمک کردند یک نوع ساماندهی است. 
سیاح: فکر می‌کنم دولت باید تلاش کند نگران نباشید بازار مشکل را حل می‌کند.

گودرزی: می‌خواستم بگویم یک قرار جلسه‌ای همین الان بگذاریم، چون مراحل پایانی نرم افزارمان است حالا من هماهنگ می‌کنم با آقای سیاح که همین فردا پس فردا باهم حتما بنشینیم اون شرایطی که دوستان دارند با این بحث‌هایی که ما در نرم افزار داریم دنبال می‌کنیم یکپارچه بشود که سرعت بدهد و این اتفاق را مردم خبر خوشش را زودتر بشنوند. 

مجری: الان نکته‌ای که وجود دارد از شما هم بپرسم اگر جذاب شود و آقای سیاح می‌گویند این فرصت است اگر جذابیت پیدا کند این موضوع و تعداد زیاد شود مراجعه زیاد شود مشکلی بوجود نمی‌آورد از نظر شما هم یک فرصت است؟ 
گودرزی: با نگاهی که داریم خب نکته درستی را گفتند و هم بحث را گفتم نگاه مان فرصت محور است البته نه این که خوشحال باشیم یک عده دارند دستفروشی می‌کنند نه این گام اول است و شرایط بهتری را همه ما باید کمک کنیم ظرفیت‌های کشور خیلی بیشتر از اینهاست، ولی بالاخره در گام اول بهتر از بیکاری است به عنوان یک فرصت نگاه کنیم برای پله‌های بعدی و بعد هم بالاخره در شهر تهران و سایر شهر‌های دیگر چه در مرکزیت شهر چه در حواشی شهر زمین که زیاد است فضا زیاد است منتهی اتفاقی که افتاده چیست یک کسی در چهارراهی با وانتی میوه می‌فروشد یا بساط گستری دارد عادت کرده به آنجا مشتری هایش هم آنجا عادت کردند نه خودش حاضر است آن جا را ترک کند نه مردم حاضرند در واقع جای دیگر مراجعه کنند یعنی ما الان در خیلی از خیابان‌ها که رفتیم به سمت ساماندهی می‌گوییم شما ۵۰ متر ۱۰۰ متر ۲۰۰ متر آن طرف‌تر یک زمین خالی ایجاد کردیم یا بوده فراهم کردیم غرفه هم زدیم بروید آنجا مقاومت می‌کنند  یک بخشیش هم این است که صدا و سیما با فرهنگ سازی به ما کمک کند، سایر ارگان‌های دیگر هم کمک کنند ما زمینه را فراهم می‌کنیم برای این که انضباط شهری رعایت شود آن کسی که می‌خواهد دستفروسی داشته باشد شرایطش را برایش فراهم می‌کنیم مردمی که می‌خواهد از این‌ها بخرند آن هم بتواند با یک رضایتمندی خریدش را داشته باشد. 

مجری: این که کجاست خیلی مهم است الان جا‌هایی که استقرار پیدا کردند جا‌های پرترددی است که مشتری زیاد است؟ 
گودرزی: چهارراه ولیعصر (عج) جلوی تئاتر شهر جای بزرگی است آن جا را خالی کردم به فاصله ۵۰ متر ۱۰۰ متر محوطه را داشتیم آن جا پارکینگ آمبولانس‌های بهشت زهرا (س) بود آن جا را داریم خالی می‌کنیم برای این که همان اتفاق را مردم بروند آن جا یک محوطه خیلی خوبی است یعنی خیلی نگفتیم شما بروید خارج از شهر می‌خواستید سر چهارراه ولیعصر (عج) این خرید را داشته باشید ۱۰۰ متر آن طرف‌تر می‌روید محلی به نام روزبازار ولیعصر (عج).

مجری: یک منافع درهم تنیده‌ای وجود دارد به نظرتان راحت است واقعا این ساماندهی با این منافعی که وجود دارد؟
گودرزی: دسته دومی که در این گزارش دارید می‌بینید آن دسته دومی که گفتید یک عده سودجویند و فرصت را مناسب دیدند که سوء استفاده کنند یک بخشش این است که، چون ما‌ها نرفتیم ساماندهی کنیم یک عده جای ما نشسته اند و دارند این ساماندهی را خودشان انجام می‌دهند و پولش را هم می‌گیرند این در واقع نکته‌ای که گفتم با این کار‌های هوشمندسازی که اگر به سرعت انجام بدهیم زمینه‌های همه این‌ها دیگه برطرف می‌شود، چون کسی نیست که بخواهد این کار را کند یا پولی بخواهد رد و بدل شود. 

مجری: آقای سیاح گفتند تا پایان سال.
گودرزی: حتما انجام می‌شود ما مصممیم الان دولت در شهرداری روی این موضوع و موضوعات دیگر واقعا مصممیم که ان شاء الله یک اتفاق خوبی را با کمک هم و با کمک مردم رقم بزنیم منتهی اونی که دارد پول می‌گیرد اولا معلوم نیست نیروی شهرداری باشد خیلی از این‌ها را رفتیم دنبال شان طرف میوه فروش محل بوده دیده کسی به کسی نیست گفته من کارمند شهرداری ام به من پول بدهید یعنی این هم است.

مجری: درهم تنیده است.
گودرزی: برخی از کارمندان در شهربان حریم بان متخلف بودند برخورد کردیم عزل کردیم اخراج کردیم اون هم سر جای خودش است، ولی بالاخره یک عده محدودی دارند بقیه را هم محدود می‌کنند منتهی با این کار و با این سامانه‌ای که داریم طراحی می‌کنیم که مردم باید حتما کمک بکنند دولت و دستگاه‌های دیگر کمک کنند مساله ریشه‌ای حل می‌شود دستگاه‌های دیگر هم گفتم فرض کنید یکی از موضوعات دیگرمان بحث اتباع است این جا حتما وزارت کشور و وزارت خارجه باید کمک بکنند در شناسایی این‌ها بحث وزارت راه و شهرسازی که گفتم اتاق اصناف را گفتم وزارت کار وزارت صمت خود مجلس ما الان یک قانون میریم به سمت ساماندهی، ولی حتما یک قانون کلی را مجلس باید بتواند طراحی کند.