نمد مالی، هنری اصیل، اما فراموش شده در مازندران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مازندران، نمد مالی، هنری اصیل و ظریف در مازندران است که به فراموشی سپرده شد.

در دهکده صنایع دستی ساحلی رامسر که صنایع دستی غیرتمندانه توسط هنرمندان نفس‌های آخر را می‌زند، استاد محمد مختاری به همراه خانواده در حفظ و پاسداشت این هنر اصیل با وجود مشکلات زیاد تلاش می‌کنند.

مازیار علیجانی جوان کار آفرین رامسری و موسس این دهکده ساحلی هدف از حمایت از هنرمندان را کمک به احیا صنایع دستی اصیل و قدیمی در رامسر است که رو به فراموشی است.
استاد مختاری یک نمونه از هنرمندان رامسر و مازندران است که می‌کوشد هنر نیاکان خود را با چنگ و دندان حفظ کند ولو با عدم حمایت و کارگاهی کوچک که از آن تصویری از تلاش مستمر ساخته است.
مرحوم استاد یحیی شاه نظری که آثار نمدمالی اش ثبت یونسکو شد بار‌ها از عدم توجه گلایه کرد استادی که خانوادگی در کارگاه کوچکش در منزل زحمات زیادی کشید.

نمد مالی، از هنر‌های قدیمی و با ظرافت، اما فراموش شده
نَمَد نوعی بافت سنّتی زیراندازی است که با پشم تولید می‌شود. برای تهیه نمد (نمدمالی) عمل بافتن انجام نمی‌شود بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم‌رفتن الیاف پشمی می‌شوند. دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدنِ پشم امکان تولید نمد را فراهم می‌کنند.

پشمی که برای تولید نمد به کار می‌رود پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است. از صابون و زرده تخم‌مرغ نیز می‌توان برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده کرد. مقدار پشمی که برای هر مترمربع نمد لازم است با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر است، اما، چون زمان تولید نمد بسیار کوتاه‌تر است (حدود یک روز) قیمت آن پایین است. هنر نمد مالی بیشتر در روستا‌ها و آبادی‌های اطراف دریای خزر که مرطوب و بارانی است مرسوم است.
نمدمالی از صنایع دستی قدیمی ساکنان غرب مازندران به ویژه شهرستان رامسر است که قدمت آن در این شهرستان به بیش از ۳۰۰ سال می‌رسد و با وجود گذشت سال‌ها، این هنر همچنان پیوند خود را با باور‌های بومی منطقه حفظ کرده است.
نمدمالی از مشاغل سنتی بسیار قدیمی است که در آن با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت، موجب درهم تنیده شدن الیاف پشمی می‌شوند و محصول نهایی که به آن نمد گفته می‌شود به عنوان زیراندازی محکم و با دوام مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما این هنر کهن در مازندران رو به فراموشی است و نفس‌های آخر را می‌کشد.

نمدمالی هنر دستی با قدمتی ۳۰۰ساله در رامسر که فرش خانه در کشور‌های مختلف خارجی از جمله آمریکا، فرانسه و ایتالیا شده است، با گوشت، پوست و استخوان مردم این شهرستان عجین شده و در گذشته‌های نه چندان دور فرش هر خانه ای، نمدی بود که مواد اولیه اش از پشم دام‌های استان تهیه می‌شود.

این زیرانداز و فرش سنتی خانه‌ها از پشم تولید می‌شود و برای بافتن آن هنرمندانی در قالب حلاجان و نمدمالان، شب‌ها و روز‌ها باید تلاش کنند تا فرشی برای خانه‌ها تهیه کنند.

امروز با ماشینی شدن زندگی، کمتر نوای نمدمالان و حلاجان به گوش می‌رسد، اما در برخی مناطق از جمله رامسر، هنر نمدمالی هنوز زنده است و نفس می‌کشد.

در ایران قدیمی‌ترین نمونه‌های به‌دست‌آمده از نمد مربوط به دوره هخامنشی است و ایرانیان از قرن پنجم پیش از میلاد، نمدمالی را آموخته اند و تا امروز آن را با چنگ و دندان حفظ نموده اند
به عقیده کارشناسان باتوجه به زندگی شهرنشینی و ضرورت توجه به سلیقه مشتریان برای احیای این هنر اصیل نیاز به مواد اولیه مناسب، نیرو‌های کارآزموده و ماهر، طرح و نقش‌های جدید مناسب با سلیقه خریداران است تا بتوانیم نمد را از شرایط نامناسب کنونی خارج کنیم.
در سال‌های اخیر از نمد محصولاتی از قبیل زیرانداز، ست خودرو، زیورآلات، کوسن مبل، کلاه و انواع کیف تولید شد که مورد استقبال علاقه‌مندان قرار گرفت و باید این روند همچنان ادامه داشته باشد.
درحال حاضر نیز هنرمندان مازندرانی با هر مشقت و سختی چراغ این هنر اصیل را با سختی‌های بسیار روشن نگاه داشته اند تا در سایه حمایت‌های مسئولان، این هنر بیش از پیش رونق بگیرد.
از۲۹۰ رشته صنایع دستی مصوب جهانی، ۲۵۰ رشته در ایران فعال است که از این تعداد، ۸۷ رشته صنایع دستی در مازندران مشغول فعالیتند که از این تعداد نیز ۱۷ رشته صنایع دستی بومی و مختص این استان است. حصیربافی، نمدمالی، لاک تراشی، کوپ بافی و چادر شب بافی از رشته‌های مختص صنایع دستی مازندران است.

برای نمد، خواص زیادی در کتاب‌های مختلف ذکر شده است. درمان کمردرد، درد‌های رماتیسم و درد‌های ناشی از عمل جراحی مفاصل نیز با استفاده از نمد کاهش یافته و امکان هرچه زودتر بهبود یافتن را تسریع می‌کند. نقش‌های سنتی نمد آرامش بخش است و احساس خوبی به انسان می‌دهد. هنگام خوابیدن روی نمد گرمای حاصل از تماس بدن با نمد تشدید می‌شود وبه همین علت نیز گردش خون به راحتی انجام می‌شود و هر گونه گرفتگی عضلات را تسکین می‌دهد.

عباس احمدی و گزارشی از هنر نمدمالی: