گزارشی از ولادت امام محمد باقر علیه السلام

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکزی؛ حضرت ابوجعفر محمد بن علی (علیه‌السّلام) ملقب به باقر و باقرالعلوم، فرزند امام سجاد (علیه‌السّلام)، امام پنجم شیعیان و یکی از چهارده معصوم است.

درباره تاریخ ولادت آن حضرت نقل قول‌هایی وجود دارد، برخی آنرا در روز سوم ماه صفر سال ۵۷ق و برخی آن را در اول ماه رجب ۵۷ق می‌دانند.

امام محمدباقر (علیه‌السّلام) کنیه‌اش «ابوجعفر» است. مادر گرامی‌شان «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) است و از این جهت، نخستین کسی بود که هم از نظر پدر و هم از نظر مادر فاطمی و علوی بوده است.

القاب شریف ایشان، عبارتند از: باقر، شاکر و هادی که مشهورترین آنها، «باقر» است. درباره اینکه چگونه آن حضرت، بدین لقب، مشهور شد، باید گفت که رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آن جناب را بدان لقب، ملقب فرمود.

جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید که پیامبر خاتم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به من فرمود: «ای جابر! امید است که تو در دنیا بمانی تا ملاقات کنی فرزندی از اولاد حسین را که او را محمد می‌نامند. او می‌شکافد علم دین را؛ شکافتنی (یبقر علم الدین بقرا)، پس هرگاه او را ملاقات کردی، سلام مرا به او برسان.»

حضرت محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب مشهور به امام محمدِ باقر (ع) (۵۷-۱۱۴ق) پنجمین امام شیعیان هستند.

مشهورترین لقب ایشان «باقر» به معنای شکافنده است که بر پایه حدیث لوح، این لقب را پیامبر اسلام (ص) پیش از ولادت به آن جناب دادند.

امام باقر (ع) حدود ۱۹ سال امامت شیعیان (از سال ۹۵ق تا ۱۱۴ق) را بر عهده داشتند که با پنج تن از خلفای بنی‌امیه همزمان بود: ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک.

برخی هشام بن عبدالملک و بعضی ابراهیم بن ولید را عامل شهادت دانسته‌اند.

طبق منابع تاریخی، امام باقر (ع) هنگام واقعه کربلا خردسال بوده و در این واقعه حضور داشتند.

باقرالعلوم (ع) در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد بنی‌هاشم بود و احادیث فراوانی در زمینه‌های مختلفی همچون فقه، توحید، سنت نبوی، قرآن و اخلاق از آن حضرت نقل شده است تا جایی که محمد بن مسلم ۳۰ هزار حدیث و جابر بن یزید جعفی ۷۰ هزار حدیث از امام باقر (ع) نقل کرده‌اند.

ایشان جنبشی علمی پدید آوردند که در دوره امامت فرزندش امام صادق (ع) به اوج خود رسید.

شمار اصحاب و شاگردان امام را ۴۶۲ تن دانسته‌اند.

در دوره امامت حضرت باقر (ع)، تدوین دیدگاه‎های شیعه در رشته‌های گوناگون مانند اخلاق، فقه، کلام و تفسیر آغاز شد.

کتاب‌های متعددی درباره امام باقر (ع) منتشر شده که مسند الامام الباقر (ع) اثر عزیزالله عطاردی از جمله آنهاست.

امام باقر (ع) فرزند امام سجاد (ع) و فاطمه دختر امام حسن (ع) هستند.

چون نسب او هم به امام حسن (ع) و هم به امام حسین (ع) می‌رسد، به او لقب هاشمیٌ بین هاشمیَین، علویٌ بین علویَین و فاطمیٌ بین فاطمیَین داده‌اند.

بر پایه حدیث لوح که جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده، پیامبر اکرم پیش از به دنیا آمدن امام باقر (ع)، نام حضرت را محمد و لقبش را باقر (شکافنده) گذاشته بودند. 

امام ملقب به «باقرالعلم»، «شاکر»، «هادی» و «امین» بودند، اما مشهورترین لقب، «باقر» (شکافنده) است.

یعقوبی می‌نویسد: «بدان سبب باقر نامیده شد که علم را شکافت.»

به گفته شیخ مفید، امام باقر (ع) در علم، زهد و بزرگواری از همه برادرانش برتر و قدر و منزلتش بیشتر بود و همه او را به عظمت می‌ستودند.

کنیه معروف، «ابوجعفر» است و در منابع روایی بیشتر با عنوان ابوجعفر اول یاد می‌شوند تا با ابوجعفر ثانی (امام جواد (ع)) اشتباه نشود.

امام باقر (ع) در ۱ رجب سال ۵۷ قمری در مدینه به دنیا آمدند.

برخی ولادت را ۳ صفر همان سال نقل کرده‌اند.

شهادت امام باقر (ع) را در ۵۷ سالگی و در ۷ ذی‌حجه سال ۱۱۴ هجری قمری دانسته‌اند البته برخی به جای ذی‌حجه از ربیع الاول یا ربیع الثانی نام برده‌اند.

همچنین نقل‌های دیگری مبنی بر شهادت در سال‌های ۱۱۵ق، ۱۱۶ق و ۱۱۸ق وجود دارد.

شهادت امام باقر (ع) در دوران خلافت هشام بن عبد الملک رخ داده است؛ چرا که هشام از سال ۱۰۵ تا سال ۱۲۵ قمری خلیفه بود]و آخرین سالی که مورخان در شهادت امام باقر (ع) نقل کرده‌اند، ۱۱۸ق است.

در اینکه چه فرد یا افرادی در قتل حضرت دست داشته‌اند، نقل‌های مختلفی وجود دارد. بعضی از منابع، شخص هشام بن عبدالملک را عامل شهادت دانسته‌اند و برخی ابراهیم بن ولید را عامل مسمومیت معرفی کرده‌اند.

امام باقر (ع) وصیت کرده بودند در لباسی که در آن نماز می‌خواندند، به خاک سپرده شودند.

ایشان در قبرستان بقیع، کنار مرقد پدرشان امام سجاد (ع) و عموی پدرشان امام حسن (ع) دفن شد.

ایشان وصیت کردند ده سال در منا در ایام حج برای ایشان مراسم عزاداری بر پا کنند.

امام باقر (ع) در سال ۹۵ قمری پس از شهادت پدرشان به امامت رسیدند و تا زمان شهادت (سال ۱۱۴ق) امامت را بر عهده داشتند.

احادیث برجا مانده از پیامبر (ص) که در آنها به امامت ایشان پس از امام زین العابدین اشاره شده، از دلایل امامت به شمار می‌آید.

امام سجاد (ع) نیز به آن حضرت زیاد اهمیت می‌دادند و در پاسخ سؤالی در این باره فرمودند: «این بدان سبب است که امامت در فرزندان او باقی خواهد ماند تا روزی که قائم ما قیام کند و دنیا را پر از عدل و قسط نماید. پس او هم امام است و هم پدر امامان».

حاکمان معاصر با امام باقر (ع) از سال ۹۵ تا ۱۱۴ق:

هشام بن عبدالملک ۱۰۵-۱۲۵ق
یزید بن عبدالملک ۱۰۱-۱۰۵ق
عمر بن عبدالعزیز ۹۹-۱۰۱ق
سلیمان بن عبدالملک ۹۶-۹۹ق
ولید بن عبدالملک ۸۶-۹۶ق

خلفای معاصر: 

ولید بن عبدالملک (۸۶-۹۶ق)
سلیمان بن عبدالملک (۹۶-۹۹ق)
عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق)
یزید بن عبدالملک (۱۰۱-۱۰۵ق)
هشام بن عبدالملک (۱۰۵-۱۲۵ق)

در اعیان الشیعه آمده است که عبدالملک بن مروان به پیشنهاد امام باقر (ع)، اقدام به ضرب سکه اسلامی کرد.